среда, 22 ноября 2017 г.

Զվարթնոց

Գարուն էր: Վաղարշապատում նույնիսկ շոգ էր:Մայր տաճարի դիմաց վեհարանի սենյակներից մեկում՝ սեանի շուրջ զրուցում  էին երեք մարդ:Մեկը բարձրահասակ էր, կապուտաչյա. Ներսես Երրորդ կաթողիկոսն էր: Մյուսը կաթողիկոսի տեղապահն էր:Իսկ երրորդ մարդը Վրթանես շինարարն էր:
-Տաճարի նախագծը ինձ դուր եկավ,- ասաց վեհափառը:Որքա՞ն ժամանակ է պետք տաճարը կառուցելու համար:
-Եթե ինձ տրամադրեք բանվորներ և շինանյութ, և մենք ուղիղ տասը տարում կավարտեմ շինարարությունը:
- Ես արդեն պատրաստել եմ նամակներ մեր նշանավոր մարդկանց ուղարկելու համար, և խնդրել եմ, որ օգնեն:Անհոգ եղի՛ր, գնա խաղաղությամբ և սպասի՛ր իմ կնաչին:
Ներսես Երրորդը նախապես շրջել և որոշել էր տաճարի կառուցմնա տեղը: Վաղարշապատից երեք կիլոմետր հեռավորություան վրա էր գտնվում Տիր աստծուն նվիրված մեհյամը, որը տասը տարի է՝ փլվել էր:
Մեկ ամիս չանցած՝ սկսեց տաճարի կառուցումը: Տաճարը ուներ երեք հարկ, հինգ մուտք և իրար մոտ պատուհաններ: Տասը տարի շարունակ մեծ շինհրապարակում  աշխատում էին հարյուրավոր մարդիկ:
Վերջապես տաճարի շինարարությունը ավարտվեց: Վաղարշապատ տանող ճանապարհին տեղ չկար, որովհետև բոլորը այցելում էին տաճար: Գալիս էին երգելով,նվագով, զուռնա- դհոլով և պարկապզուկով:
Սկսեց տաճարի օծման արարողություը, լսվում էին պատարագի մեղեդիները, և տարածվել էր խնկի բուրմունքը: Այդպես կառուցվեց Սուրբ Գրիգոր տաճարը, որը հետագայում կոչվեց Զվարթնոց:


среда, 8 ноября 2017 г.

Իմաստուն թագուհին

Վանի թագավոր Սարդուրի Երրորդը մի օր տեղեկանում է Տուշպա քաղաքում ապրող բազմազավակ ընտանիքի մասին, որտեղ կային  տասնութ զավակներ։ Նրա բոլոր տղաները ծառայում էին բանակում։ Եղբայները մի գեղեցիկ և իմաստուն քույր ունեին։ Արքան տղաների է ուղարկում, որ օգնեին բազմազավակ ընտանիքին։ Սարդուին ամուսնացած չէր։ Շատ աղջիկներ կային, բայց Սարդուրին ոչ ոքի չէր հավանում, որովհետև մտածում էր, որ թագուհին բացի գեղեցիկ լինելուց պետք է միշտ իմաստուն լինի։ Մտածում էր, եթե այդ աղջիկը այդքան գեղեցիկ և իմաստուն է,ինչո՞ւ  չծանոթանա նրա՝ Օրաչի հետ։ Արքան կարծում էր, որ նա միանգամից կհամաձայնվի ամուսնանալ իր հետ։ Սակայն Օրաչը պայման դրեց․
-Եթե դու վազքուղում հաղթես ինձ ես կհամաձայնվեմ ամուսնանալ քո հետ։
Նրանք բոլորի առաջ սկսեցին մրցել։Սկզբում Օրաչը առջից էր վազում, բայց հետո դանդաղեց և Սարդուրին առաջ անցնելով հաղթեց նրան։Այդ վազքից հետո օրիորդը կատարելով իր խոստումը՝ համաձայնվում է ամուսնանալ արքայի հետ։ Աղջիկը  անընդհատ ձգձգում է հարսանիքը։ Մի օր արքան հարցնում է Օրաչին․
-Ինչո՞ւ ես անընդհատ ձգձգում մեր հարսանիքը, չէ՞ որ ես կատարեցի քո պահանջը և հաղթեցի մրցույթում։
-Ճիշտ է, դու կատարեցիր իմ պահանջը, բայց չհաղթեցիր,- ասաց աղջիկը։
- Ինչպե՞ս չհաղթեցի,- հարցրեց արքան։
- Դու հաղթեցիր, բայց ես չպարտվեցի,- ասաց Օրաչը։
-Ի՞նչ է նշանակում քո ասածը,- հարցնում է արքան։
- Գնանք մարդկանց աչքից հեռու և ես կապացուցեմ, որ դու ինձ չես հաղթել։
Արքան համաձայնվում է և նրանք գնում են Վանից հեռու և դուրս եկան մրցության։
Այս անքամ հաղթեց Օրաչը։
Ես ընդունում եմ իմ պարտությունը,- ասաց արքան,- իսկ ինչո՞ւ առաջին մրցության ժամանակ պարտվեցիր։
-Մարդկանց առջև ամեն պարագայում պետք է արքան հաղթի։
Սարդուրին հիացած էր Օրաչի պատասխանով, և ասում է․
Դու ոչ միայն գեղեցիկ ես, նաև իմաստուն։
Մի քանի օր հետո Օրաչը ամուսնացավ արքայի հետ և դարձավ հայոց թագուհի։

понедельник, 30 октября 2017 г.

Չքնաղ Շահանդուխտը

Վարազ Տրդատը մի աղջիկ ուներ` Շահանդուխտ անունով: Նա շատ գեղեցիկ էր: Թորգոմյան տնից եկել էին նրա ձեռքը խնդրելու: Նա դուրս եկավ իր հայրենիքից և տեղափոխվեց իր նոր բնակատեղի` Բաղաց: Երբ Շահանդուխտը իր ուղեկցող խմբի հետ անցնում էր բարձր ժայռի վրայով, խմբով հարձակվում են նրանց վրա: Նրանք շատ են վախենում: Շահանդուխտի նամակը պահպանվել էր, որի մեջ պատմվում էր կատարվածի մասին:<< Ես Քրիստոսի ծառա` Շահանդուխտս, գնում էի Թորգոմյանց տուն` հարս: Ճանապարհին մեր վրա հանկարծակի հարձակվեցին Իսմայելացիները: Նրանք կոտորեցին մեր հեծելագունդը: Ես նախընտրեցի այլազգիների կողմից կոտորվելու փոխարեն, գահավիժումով մահանալ: Հիշելով Սուրբ Հռիփսիմեին խաչակնքվեցի և իմ ձիու հետ նետվեցի ժայռից: Ի զարմանս ինձ, ես և ձիս անփորձանք իջանք ձորը: Ես չմահացա: Այդ օրվանից անձս նվիրեցի Քրիստոսին: Խոստացա այդտեղից դուս չգալ: Կառուցեցի մի մատուռ, որտեղ ամբողջ կյանքս աղաթում էի Աստծուն: Ընտանիքս և Թորգոմյանցիշխանությունները շատ էին խնդրում վերադառնալ իմ կյանքին, սակայն ես չհամաձայնվեցի: Ունեցվածքիս կեսը բաժանեցի կարիքավոր մարդկանց, իսկ մյուս կեսը նվիրեցի սուրբ եկեղեցուն>>:  Սա էր գրված նամակում: Նա սկսում է հավաքել ուրշ կույսերի և ճգնությամբ ապրելով երեսուն տարի` մահանում է: Տաթևի վանքի դիմաց մի մեծ քարաժայռ կա: Ասում են, որ հենց այդ ժայռի գագաթից է վետվել Շահանդուխտը, այդ պատճառով ժայռը անվանվեց Շահանդուխտի քար:

среда, 25 октября 2017 г.

Նյութի սահմանումը

Նյութի սահմանումը

Այն, ինչից կազմված են բոլոր մարմինները և առարկաները կոչվում է նյութ:Նյութը ունի ծավալ, զանգված և հատկություններ:

Նյութի 3 հատկությունները

1.Ֆիզիկական

Նյութի ֆիզիկական հատկությունները դիտարկում են կամ չափում են առանց նոր նյութ ստանալու:

2.Քիմիական

Նյութի քիմիական հատկությունները նյութի հետ փոխադարձելու ընդունակությունն է:

3.Ֆիզյոլոգիական

Նյութի ֆիզյոլոգիական հատկությունը նյութի ազդեցությունը կենդանի օրգանիզմի վրա (դրական կամ բացասական):

Գիտնականները հայտնաբերել են մոտ 20.000.000ից ավել նյութեր:

Քիմիական բանաձև:Նյութի որակական, քանակական բաղադրությունը

Քիմիական բանաձև:Նյութի որակական, քանակական բաղադրությունը

Քիմիական  բանաձևը նյութի բաղադրության պայմանական գրառումն է, քիմիական տարերի նշանների և եթե անհրաժեշտ է ինդեքսների (դասիչների) օգնությամբ:

Նյութերը ունեն որակական և քանակական բաղադրություն:

Որակական

Նյութի որակական բաղադրությունը ցույց է տալիս, թե ինչպիսի ատոմներից է կազմված:

Օրինակ` H2O-ն կազմված է ջրածին և թթվածին քիմիական ատոմներից:

Քանակական

Նյութի քանակական բաղադրությունը ցույց է տալիս

ա)ատոմների թիվը մոլեկուլում

բ)ատոմների զանգվածային հարաբերությունը բարդ նյութում

գ)տարերի զանգվածային բաժինները բարդ նյութում

դ)բարդ նյութում տարերի ատոմների մոլային բաժինը

Տանը որոշել  CO2,Fe2O3,HNO3,NaOH, Na3PO4   նյութերի քանակական բաղադրությունը


CO2

ա)N(C) 1հատ ատոմ

N(O) 2հատ ատոմ

բ)m(C):m(O)=12:32=3:8

գ)ω(C)=?% =12/44=3/11=0,2727(27,27%)
ω(O)=?%=16/44=4/11=0,3334(33,34%)
դ)æ(C)=1/1+2=⅓=0,3333(33,33%)
æ(O)=2/1+2=⅔=0,6667(66,67%)



Fe2O3
ա)N(Fe) 2հատ ատոմ
N(O) 3հատ ատոմ
բ)m(Fe):m(O)=112:48=7:3
գ)ω(Fe)=?% =56/160=7/20=0,3334(33,34%)
ω(O)=?%=48/160=3/10=0,3333(33,33%)
դ)æ(Fe)=2/2+3=⅖ =0,4444(44,44%)
æ(O)=3/2+3=⅖ =0,6666(66,66%)



Ամփոփիչ աշխատանք Քիմիա

9-րդ դասարան, անփոփիչ աշխատանք

1. Ո՞ր  շարքում   է   գրված  միայն  ֆիզիկական  մարմիններ.
ա) գիրքմեխալյումինազոտ
բ) սեղանգրիչտետրմատանի
գ) երկաթքանոնոսկիթթվածին
դ) պղինձջուրարծաթջրածին
2. Քանի՞ նյութ  է  ներկայացված  հետևյալ  բառակապակցություններում.  ջրի  կաթիլպղնձե թասալյումինե կաթսառետինե գնդակ,  պղնձե կուժսառցե դղյակ.
ա) 3                                     բ) 6                                     գ) 4                                  դ) 5
3Նշվածներից  ո՞ր  շարքում   են   գրված միայն օրգանական նյութեր.
1)
 ջուրթթվածինկավիճսպիրտ
2) 
կերակրի աղսպիտակուցճարպազոտ
3) 
շաքարավազքացախաթթուգլյուկոզսպիրտ
4) 
սոդաջուրածխաթթու գազբենզոլ
 4. Ինչպիսի՞ ագրեգատային  վիճակում  կարող  է  գտնվել սնդիկը.
1) միայն  պինդ  վիճակում
2) 
միայն  գազային վիճակում
3) 
միայն  հեղուկ  վիճակում
4) 
բոլոր  երեք  վիճակներում
5. Որքա՞ն է ոսկու ձուլակտորի զանգվածըորի ծավալը 2սմ էիսկ  ոսկու խտությունը 19,3 գ/սմ3 է.
1) 38,6
գ                            2) 9,65գ                                   3) 3,86գ                               4) 1,93գ
6. Համապատասխանեցրեք  նյութի  հատկությունները  և  անվանումը.   
                 Հատկությունները
            Անվանումը
աբնորոշ  հոտով թափանցիկ  հեղուկ
բջրում լավ  լուծվող պինդ  նյութ
գմետաղական  փայլով պինդ գունավոր  նյութ
դջրում  քիչ  լուծվող անհոտանհամ  գազ
    1)  կավիճ   
    2) սախարոզ
   3)քացախաթթու
   4) թթվածին
   5)  քլոր
   6)  յոդ
7. Ո՞ր շարքում  են  գրված  միայն  բարդ  նյութերի  բանաձևեր.
1)   Al, HCl,  Cu, Na2SO4                                                 3)  H2O, N2, O3,  Ni, S8
2)   AgBr, H2, CaCO3, P4                                               4)  NaOH, CO2, NH3, CuSO4
 8. Ո՞ր տարրական  մասնիկներից  է  կազմված  ատոմը.
    1)  
միայն էլեկտրոններից
    2)  
նեյտրոններից և էլեկտրոններից
    3)  
պրոտոններիցէլեկտրոններից և նեյտրոններից
    4)  
միայն պրոտոններից
9.   Ո՞ր շարքում   է  գրված  ֆոսֆորթթվածինածխածիներկաթ և ազոտ քիմիական տարրերի նշանները.
1) F, C, P, Si, Na
2)  O, C, Li, K, Ba
3)  P, O, C, Fe, N
4)  K, Na, P, Fe, C
10. Ո՞ր շարքում  են  առկա  միայն  կովալենտային  կապերով  միացություններ.
1)  NaCl, HCl, Cl2, NaHCO3                                      3)  H2, NH3, H2O, CH4
2)  KBr, HNO3, CaO, P4                                            4)  N2, Br2, CuSO4, Fe
11.  Բնութագրեք հետևյալ ….  տարրի  ատոմը  ըստ  հետևյալ  սխեմայի.
ա)  քիմիական  տարրի  նշանը      
Al
բ կարգաթիվըմիջուկի  լիցքը՝ Z- ը  
13
գ)  ատոմի  բաղադրությունը (պրոտոններինեյտրոններիէլեկտրոնների  թիվը)
պրոտոնների-27նեյտրոնների-14էլեկտրոններ-27դ)  պարբերության  համարըլրիվ լրացված էներգիական մակարդակների  թիվը
3(3,8,2)
ե)  խմբի  համարըենթախումբը (գլխավո՞ր  էթե՞ երկրորդական), արտաքին
էներգիական  մակարդակում  էլեկտրոնների  թիվը
3, երկրորդական,(1,2)
զ)  էլեկտրոնների  բաշխումն  ըստ էներգիական  մակարդակների
3s2p1
է)  էլեկտրոնային  բանաձևը (էլեկտրոնների  բաշխումն ըստ էներգիական
մակարդակների  և ենթամակարդակների)
ը ո՞ր հատկություններն  են  ավելի  ուժեղ  արտահայտվածմետաղակա՞նթե՞
ոչմետաղական
 մետաղական
թ)  ինչպիսի՞  պարզ  և  բարդ  նյութերի  օրինակներ  գիտեքորոնց  բաղադրության  մեջ
առկա  է  այդ   տարրի  ատոմներ
Al
ժ Կատարեք  հաշվարկներ (որոշեք  այդ  տարրի  մեկ  ատոմի  զանգվածը mo (գ),
տարրի  առաջացրած  օքսիդի  հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածը`Mr,
տարրերի  զանգվածային   հարաբերություններըզանգվածային  և մոլային բաժինները
օքսիդում):

Զվարթնոց

Գարուն էր: Վաղարշապատում նույնիսկ շոգ էր:Մայր տաճարի դիմաց վեհարանի սենյակներից մեկում՝ սեանի շուրջ զրուցում  էին երեք մարդ:Մեկը բարձրահասա...